وەرزنامەی 'پژوهش های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی' گرێدراو بە زانستگەی ئیسفەهان، توێژینەوەیەکى لە ژێر ناوی "خوێندنەوەی هەڵسەنگاندنی ناسنامەخوازی قەومی و سیاسی کوردەکانی ئێران" ئەنجام و بڵاو کردووەتەوە.
لەو توێژینەوەدا چاوپێکەوتن لەگەڵ پتر لە هەزار کەس کراوە و دەرکەوتووە خواستى دیاریکردنى ناسنامەخوازی نەتەوەیی لە پانتای سیاسی، فەرهەنگی، ئابوری و کۆمەڵایەتییان لە بەرزبوونەوەدایە. یەکێک لە خاڵەکانی ئەو توێژینەوە باس لەوە دەکات ناسنامەخوازی کوردی لە لاى کوردە سووننەکان زیاترە وەک لاى کوردە شێعەکان. ڕێژەی ناسنامەخوازی کوردانی سووننە مەزهەب زیاتر لە ٥٨ لەسەد و لە نێو کوردانی شیعە مەزهەب ٤٧ لەسەدە. ئەنجامەکانی ئەو توێژینەوە دەریدەخەن کە مەزهەب دەتوانێ ڕۆڵی هەبێ لە کەلێنە نەتەوەییەکاندا.
بە باوەڕی ئەو توێژەرانە، کوردە شیعەکان ناسنامەی قەومی خۆیان لە ژێر ناسنامەی ئێرانیبوون پێناس دەکەن و پێیان وایە قەومگەرایی کوردی لە نێو کوردە سوونییەکاندا تایبەتمەندی سیاسی هەیە. کوردانی شیعە جەخت لەسەر وەدیهاتنی مافە فەرهەنگییەکانی خەڵکی کورد دەکەنەوە کە خۆی لە داخوازیگەلێکی وەک زمان و فەرهەنگی کوردی دەبینێتەوە و پێیان وایە بە بێ بوونی دەسەڵاتێکی سیاسی کوردى، دەکرێت وەدى بێن.
هەر ئەو توێژێنەوە دەریخستوە ناسنامەخوازی کوردی بە پێی جوگڕافیا و ڕێژەی گەشەسەندوویی ناوچەکان جیاوازی هەیە. بۆ نمونە لە ورمێ ڕێژەی خواستى ناسنامەى کوردى ٧٨.٩ لەسەد لە پارێزگاکانی دیکە زۆرترە. ئەو ڕێژەیە لە پارێزگای کرماشان ٧٥. ٤٦ لەسەدە و لە پارێزگای کوردستان (سنە) ٦٨.١ لەسەد. لە نێو شارەکانی رۆژئاوای ئێراندا، دانیشتوانی شاری سەردەشت بە ٧٩.١٧ لەسەد زۆرترین هەستیان بەرامبەر کوردبوونی خۆیان هەیە و دوای ئەو شارە مەهاباد بە ڕیژەی ٧٨.٦٤ لەسەد دێت. ئەو ڕێژانە لە شارەکانی پاوە و جوانڕۆ و سنە و قروە بەم شێوەیەیە:
▫️ پاوە، ٧٦ لەسەد
▫️ جوانڕۆ ٧٤ لەسەد
▫️ سنە ٧٣ لەسەد
▫️ قروە زیاتر لە ٦٠ لەسەدە.
هەڵکەوتەی جوگڕافیایی ئەو شوێنانە دابەش کراوە بەسەر سێ ناوچەی گەشەنەکردوو، لە حاڵی گەشەدا و گەشەسەندوو کە بە پێی ئەو توێژینەوە بە چوونە سەری ڕێژەی گەشەسەندوویی ناسنامەخوازی قەومی هێمن دەبێتەوە. هەر بە پێی دەرهاویشتەکانی ئەو توێژینەوە زۆربەی ناوچەکانی کوردستان گەشەنەسەندوو بە ئەژمار دێن.
ئاستى بەرزى هۆشیارى لەمەڕ هەڵاواردن لە ڕەهەندە سیاسی، فەرهەنگی، ئابووری و کۆمەڵایەتییەکان لەگەڵ ڕێژەی گەشەی ناوچە کوردنشینەکان بێ پێوەندی نییە. توێژەرانی ئەو توێژینەوەیە باس لەوە دەکەن کە سەرەڕای بوونی پلانی تایبەت بەو ناوچانە بەڵام بێکاری، هەلی کاری درۆیین، قاچاغ، و چوونەدەرێی سەرمایە ئابووری و ئینسانییەکان بەو ناوچانەوە دیارە.
لە بواری کۆمەڵایەتیشدا نەخوێندەوارى، کێشەى تەندرووستى بە تایبەت لە گووندەکان و هەروەها زاڵبوونی ڕوانینی ئەمنیەتی بەسەر ئەو ناوچانەدا، دەرخەری ئەو ڕاستییەن کە لەو ناوچانە کێشە هەیە. ٦٣ لەسەدی دانیشتووانی ئەو پارێزگایانە ددانیان بە هەڵاواردن بەرامبەر بە خۆیاندا ناوە. ئەوو کێشانە بوونەتە هۆکار بۆ ئەوەی خەڵکی کورد ناوچەکانی جێگای ژیانی خۆیان بەجێبهێڵن. لە کۆتاییدا توێژەران پێشنیاری ئەوە دەکەن کە دەسەڵات هەڵبژاردە و هەڵکەوتووی نەتەوە و مەزهەبەکانی ئێران لە بەڕێوەبەری وڵاتدا بەشداری پێ بکات و گرنگی بە ڕۆڵی ئەوان لە درووستکردنی ڕۆحی یەکبوونی ئێراندا بدات.
خالی جێگای سەرنج ئەوەیە کە لەو توێژینەوەدا ئیلام و تەنانەت لۆڕستانیش وەک کوردستان چاویان لێ نەکراوە و هیچ ناوێکیان نەهێنراوە.
وەرگێراو ایران وایر
